Sabtu, 18 Februari 2012
Di dekat kota Yogyakarta terdapat candi Hindu yang paling indah di Indonesia. Candi ini dibangun dalam abad kesembilan Masehi. Karena terletak di desa Prambanan, maka candi ini disebut candi Prambanan tetapi juga terkenal sebagai candi Lara Jonggrang, sebuah nama yang diambil dari legenda Lara Jonggrang dan Bandung Bondowoso. Beginila hceritanya. Konon tersebutlah seorang raja yang bernama Prabu Baka. Beliau bertahta di Prambanan. Raja ini seorang raksasa yang menakutkan dan besar kekuasaannya. Meskipun demikian, kalau sudah takdir, akhirnya dia kalah juga dengan Raja Pengging. Prabu Baka meninggal di medan perang. Kemenangan Raja Pengging itu disebabkan karena bantuan orang kuat yang bernama Bondowoso yang juga terkenal sebagai Bandung Bondowoso karena dia mempunyai senjata sakti yang bernama Bandung. Dengan persetujuan Raja Pengging, Bandung Bondowoso menempati Istana Prambanan. Di sini dia terpesona oleh kecantikan Lara Jonggrang, putri bekas lawannya -- ya, bahkan putri raja yang dibunuhnya. Bagaimanapun juga, dia akan memperistrinya. Lara Jonggrang takut menolak pinangan itu. Namun demikian, dia tidak akan menerimanya begitu saja. Dia mau kawin dengan Bandung Bondowoso asalkan syarat-syaratnya dipenuhi. Syaratnya ialah supaya dia dibuatkan seribu candi dan dua sumur yang dalam. Semuanya harus selesai dalam waktu semalam. Bandung Bondowoso menyanggupinya, meskipun agak keberatan. Dia minta bantuan ayahnya sendiri, orang sakti yang mempunyai balatentara roh-roh halus. Pada hari yang ditentukan, Bandung Bondowoso beserta pengikutnya dan roh-roh halus mulai membangun candi yang besar jumlahnya itu. Sangatlah mengherankan cara dan kecepatan mereka bekerja. Sesudah jam empat pagi hanya tinggal lima buah candi yang harus disiapkan. Di samping itu sumurnya pun sudah hampir selesai. Seluruh penghuni Istana Prambanan menjadi kebingungan karena mereka yakin bahwa semua syarat Lara Jonggrang akan terpenuhi. Apa yang harus diperbuat? Segera gadis-gadis dibangunkan dan disuruh menumbuk padi di lesung serta menaburkan bunga yang harum baunya. Mendengar bunyi lesung dan mencium bau bunga-bungaan yang harum, roh-roh halus menghentikan pekerjaan mereka karena mereka kira hari sudah siang. Pembuatan candi kurang sebuah, tetapi apa hendak dikata, roh halus berhenti mengerjakan tugasnya dan tanpa bantuan mereka tidak mungkin Bandung Bondowoso menyelesaikannya. Keesokan harinya waktu Bandung Bondowoso mengetahui bahwa usahanya gagal, bukan main marahnya. Dia mengutuk para gadis di sekitar Prambanan -- tidak akan ada orang yang mau memperistri mereka sampai mereka menjadi perawan tua. Sedangkan Lara Jonggrang sendiri dikutuk menjadi arca. Arca tersebut terdapat dalam ruang candi yang besar yang sampai sekarang dinamai candi Lara Jonggrang.
Sabtu, 11 Februari 2012
sejarah
Salah seorang ulama Melayu yang aktif di Makkah dan terkemuka kerana pemikiran-pemikiran
politik ketemporarianya ialah Sheikh Abdul Qadir Al-Mandili. Ketika kebanyakan ulama di
Masjidil Haram masih bercakap soal isu-isu biasa agama, Sheikh Abdul Qadir telah
memperkatakan tentang masalah menghantar anak-anak ke sekolah Inggeris, kewajipan
menegakkan negara Islam, kewajipan menyertai parti Islam.
Masalah memilih pemimpin bukan Islam dan juga isu judi loteri yang dianjurkan oleh Umno
pada dekad 1950-an. Fatwa-fatwa tegas beliau menyebabkan berlakunya polemik hukum dengan
ulama Umno dan akhirnya karya beliau diharamkan di negara ini. Kerana kesedaran yang
sama juga, Sheikh Abdul Qadir telah menubuhkan PAS cawangan Makkah pada 1954 yang
dianggotai oleh orang-orang Melayu di Makkah dengan beliau sendiri mengetuainya.
Sheikh Abdul Qadir bin Abdul Mutallib bin Hassan adalah seorang ulama besar kelahiran
Sigalangang, Tapanuli Selatan iaitu sebuah wilayah di Sumatera Utara. Dikenali sebagai
Al-Mandili kerana berketurunan Mendailing. Beliau lahir pada 1910 dalam keluarga petani
dan mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada 1917 dan lulus darjah Lima pada
1923. Pada 1924, beliau berhijrah ke Kedah kerana mendalami ilmu agama.
Pada mulanya beliau berguru dengan Tuan Guru Haji Bakar Tobiar, di Pondok Penyarum,
Pendang, kemudian berpindah ke Pondok Air Hitam di bawah bimbingan Tuan Guru Haji Idris
dan Lebai Dukun. Pada 1926, Sheikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-
Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang ketika itu baru diambil alih oleh Sheikh Wan Ibrahim
Abdul Qadir (Pak Chu Him) yang terkenal itu. Beliau berguru dengan Pak Chu Him selama 10
tahun sehingga diterima sebagai guru pembantu di pondok ini sekitar 1934. Sesudah 10
tahun di Titi Gajah, Sheikh Abdul Qadir berhasrat untuk berguru dengan abang Pak Chu
Him, Sheikh Wan Ismail Abdul Qadir (Pak Da ‘Ali), seorang ulama besar di Makkah ketika
itu. Pada 1936, beliau bertolak ke Makkah dan berguru dengan beberapa ulama besar
seperti Pak Da ‘Ali Al-Fathani, Sheikh Al-Maliki, Sheikh Hassan Al-Mashat, Sheikh
Muhammad Al-Arabi, Sheikh Syed Al-Alawi dan Sheikh Mohamad Ahyad. Turut menjadi gugu
beliau ialah Sheikh Hasan Yamani, Sheikh Mohamad Nur Saif, Sheikh Yasin Isa Al-Fadani,
Sheikh Abdullah Lahji dan Sheikh Zakarian Abdullah Bela. Akhirnya, beliau diterima
sebagai guru di Masjidil Haram dan dikatakan sebagai seorang ulama ”yang bersangatan
alim” dan digelar oleh Tuan Guru Haji Husein Che Dol sebagai “al-Alim al-Fadhil wa al-
Abdi al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutalib Al-Mandili al-Indonesi” yang
menggambarkan keilmuan beliau.
Sepanjang menjadi guru di Masjidil Haram selama hampir 30 tahun, Sheikh Abdul Qadir
terkenal kerana alim dalam perbagai cabang ilmu sehingga beliau pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno pernah menawarkan kepada beliau sebagai Mufti Indonesia, manakala Al-Malik Saud,
Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadi Al-Qudat dengan gaji yang besar, tetapi
beliau menolak kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajaran di Masjidil Haram.
Ini sesuai dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu “Khuwaidam talabah al-ilmu
as-syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut ilmu di Masjidil Haram)”.
Selain mengajar, satu keistimewaan Sheikh Abdul Qadir adalah kebolehan beliau
menghasilkan karya-karya agama. Sepanjang mengajar di Makkah, beliau berkarya
menghasilkan 24 buah karya dalam bahasa Melayu dan Arab, termasuk enam buah karya
terjemahan. Tulisan beliau mencakupi bidang usuludin, fiqh, politik, pendidikan,
perundangan dan akhlak.
Antara karya kontemporari beliau ialah “Risalah Pokok Qadyani” yang mendedahkan
kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam Ahmad Qadyani. Beliau turut mengkritik
pemikiran Kaum Muda dalam bukunya “ Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar
Al-Asy’ari” (1958) dan “al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab” (1958). Sheikh Abdul Qadir
juga menghasilkan sebuah buku “Siasah dan Loteri dan Alim Ulama” (1962) untuk
menjelaskan hukum berkaitan judi loteri anjuran Umno dan juga Loteri Kebajikan
Masyarakat yang ditaja oleh kerajaan Perikatan ketika itu untuk mengutip dana bagi
membina masjid dan sekolah agama. Oleh kerana ketika zaman kemasyuran beliau itu, Tanah
Melayu baru mencapai kemerdekaan, Sheikh Abdul Qadir turut menulis tentang undang-
undang, politik dan kenegaraan Islam. Beliau telah menghasilkan sebuah buku “Islam:
Agama dan Kedaulatan (1959) untuk menjelaskan tentang pemikiran politik dan kenegaraan
Islam. Buku ini diterbitkan semula oleh Pak Chu Him pada 1962 selepas beberapa polemik
dengan Abdul Rahman Merbok, seorang ulama Umno. Fatwa-fatwa politik beliau juga
disiarkan dalam buku ini, termasuk polemik yang timbul itu.
Sebelum itu pada 1956, Sheikh Abdul Qadir mendahului ulama-ulama lain apabila
memperkatakan tentang masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme
dan komunisme serta percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam. Persoalan ni
diperkatakan dalam buku terjemahannya, “Pendirian Agama Islam” (1956). Dalam cetakan
kedua buku ini pada 1957, beberapa ulama telah memuji tindakan Sheikh Abdul Qadir dalam
menyelamatkan aqidah umat Islam ini.
Ketika orang Melayu sedang sibuk memperkatakan tentang pengisian kemerdekaan, Sheikh
Abdul Qadir pada 1961 talah membuat lonjakan besar dalam bidang kenegaraan apabila
menghasilkan sebuah karya yang menolak undang-undang Barat untuk dikuatkuasakan ke atas
umat Islam. Karyanya bertajuk “Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang
Ciptaan Manusia (1961)” cuba menjelaskan kepada orang Melayu tentang keadilan dan
kebaikan undang-undang Allah serta masalah kemasukan dan penerimaan undang-undang
penjajah di negara ini.
Buku lain yang ditulis oleh beliau adalah “Senjata Tok Haji dan Tok Lebai” (1949),
“Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati” (1950), “Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa
Alaih Al-Bukhari wa Muslim” (1952), “Bekal Orang Yang Menunaikan Haji” (1953) dan banyak
lagi penulisan sehigga tahun 1962.
Dengan pemikiran politik beliau yang begitu terkehadapan berbanding para ulama yang
lain, Sheikh Abdul Qadir bukan sahaja berjaya menghasilkan karya-karya politik,
pemikiran Islam dan fiqh semasa, tetapi turut terlibat secara langsung dalam gerakan
politik Islam. Sheikh Abdul Qadir telah mempengaruhi murid-muridnya di Makkah supaya
menolak pemikiran nasionalsme, menolak undang-undang penjajah, menolak kepemimpinan
bukan Islam, mewajibkan perjuangan menegakkan negara Islam serta mewajibkan umat Islam
menyertai PAS.
Beliau sendiri menyertai PAS Cawangan Makkah pada tahun tersebut ketika Yang Dipertuan
Agung PAS, Dr Haji Abbas Alias memimpin pasukan kesihatan jemaah haji Tanah Melayu pada
1954. Sheikh Abdul Qadir turut dipilih sebagai Ketua PAS Makkah sehingga beliau
menghidap penyakit ganjil di kakinya yang membawa kepada kematian beliau pada 18
Rabiulakhir 1385 (1965).
Antara murid beliau yang terkenal ialah Tuan Guru Haji Abdul Rahman Sungai Durian,
Kelantan dan Tuan Guru Haji Umar Daud Meranti. Salah seorang anak beliau, Syeikh
Muhammad al-Mandili merupakan guru agama di Masjidil Haram sekarang ini.
Syeikh Abdul Qadir al-Mandili Guru di Masjidil Haram
http://3.bp.blogspot.com/-zA0tisY-zmw/TYjk2j3-
4cI/AAAAAAAAASM/QjBjwE11a10/s400/sheikh_kader_mendeli.jpg
Bukan sedikit tokoh-tokoh ulama yang berketurunan Mandailing berhijrah ke Tanah Melayu.
Antara tokoh terawal yang datang ke Tanah Melayu ialah Syeikh Junid Thala. Tokoh besar
ini lahir pada tahun 1314 Hijriyyah bersamaan dengan 1897 Masehi. Beliau merupakan
pendiri Madrasah ad-Diniyah di Padang Rengas, Kuala Kangsar Perak. Madrasah ini pernah
menjadi pusat gerakan menentang penjajah satu masa dahulu.
Tokoh selanjutnya ialah Syeikh Abdul Qadir Bin Abdul Mutollib Al-Indonesi Al-Mandili.
Beliau pernah menimba ilmu di Kedah dan kemudiannya menjadi tenaga pengajar di Masjidil
Haram. Walaupun menjadi guru di Masjidil Haram, hubungan beliau dengan alim-ulama dan
para penuntut ilmu di Alam Melayu sangat akrab. Beliau sangat mengambil berat tentang
perkembangan semasa samada dari segi agama mahupun politik di Alam Melayu.
Nama penuh ulama ini ialah Abdul Qadir bin Abdul Mutollib bin Hassan. Beliau dilahirkan
pada tahun 1910 Masehi di Sigalangang, Tapanuli Selatan sebuah wilayah yang terletak di
bahagian Sumatera Utara dalam Pulau Sumatera. Latar belakang keluarganya adalah dalam
bidang asas tani. Syeikh Abdul Qadir mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada
tahun 1917 dan lulus Darjah Lima pada tahun 1923. Setahun selepas itu beliau berhijrah
ke Kedah untuk mendalami ilmu agama.
Di peringkat awal, beliau menimba ilmu kepada Tuan Guru Haji Bakar Tobiar di Pondok
Penyarum, Pendang. Selepas itu beliau berpindah ke Pondok Air Hitam untuk menimba ilmu
kepada tokoh ulama di situ iaitu Tuan Guru Haji Idris dan Lebai Dukun. Pada tahun 1926,
Syeikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang
pada waktu itu dipimpin oleh Syeikh Wan Ibrahim Abdul Qadir yang lebih terkenal dengan
panggilan Pak Chu Him) oleh masyarakat setempat. Beliau menadah kitab kepada Pak Chu Him
selama 10 tahun. Beliau sangat tekun belajar dan amat ringan tulang. Pada musim cuti,
beliau akan bekerja mengambil upah memukul padi kerana pondok itu terletak di dalam
kawasan padi. Diriwayatkan bahawa telah menjadi amalan beliau untuk menghafaz sambil
memukul padi. Tidak hairanlah beliau menjadi anak murid kesayangan Pak Chu Him
Selanjutnya beliau menjadi guru pondok membantu Pak Chu Him mengajar di situ tetapi
dalam tempoh yang tidak lama. Ini adalah kerana beliau mengambil keputusan untuk
berangkat ke Makkah untuk menimba ilmu kepada kakanda Pak Chu Him iaitu Syeikh Wan
Ismail Abdul Qadir atau lebih dikenali sebagai Pak Da ‘Ail. Pak Da ‘Ail pada ketika itu
merupakan tokoh ulama besar di Makkah. Pada tahun 1936, beliau bertolak ke Makkah dan
setibanya di sana, beliau bukan sahaja berguru dengan Pak Da ‘Ail tetapi juga tokoh-
tokoh ulama lain seperti Syeikh Al-Maliki, Syeikh Hassan Al-Masyat, Syeikh Muhammad Al-
Arabi, Syeikh Sayyid Al-Alawi, Syeikh Muhammad Ahyad, Syeikh Hasan Yamani, Syeikh
Muhammad Nur Saif, Syeikh Umar Hamdan Mahrusi, Syeikh Yasin Isa Al-Fadani dan Syeikh
Abdullah Lahji. Dengan mendampingi ulama-ulama besar ini, beliau telah mendalami ilmu
khususnya dalam bidang Tauhid, Tasawwuf, Fiqh dan Hadith. Ketika berada di Makkah beliau
tambah tekun belajar. Diriwayatkan masanya banyak dihabiskan di Masjidil Haram dengan
mengaji, menghafaz, mengerjakan tawaf dan minum air zam-zam Saking alimnya beliau yang
menguasai pelbagai bidang ilmu maka beliau kemudiannya diterima menjadi guru di Masjidil
Haram. Bukan calang-calang orang menjadi guru agama di Masjidil Haram kerana Masjidil
Haram menjadi tempat perhimpunan alim-ulama untuk menimba ilmu. Syeikh Abdul Qadir telah
mendapat pengiktirafan tokoh-tokoh ulama di Makkah sehingga beliau diberi izin untuk
mengajar di kota suci itu. Disebabkan itulah beliau telah digelar oleh seorang tokoh
ulama Kedah iaitu Tuan Guru Haji Husein Che Dol[1] sebagai "al-Alim al-Fadhil wa al-Abdi
al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutollib Al-Mandili al-Indonesi" yang
menggambarkan tingginya tahap keilmuan beliau. Halaqah pengajiannya sentiasa mendapat
tempat di hati para penuntut ilmu khususnya penuntut yang datang dari Alam Melayu.
Halaqah beliau dikatakan sentiasa penuh, tidak pernah kurang dari 200 orang pelajar.
Beliau mengajar pelbagai bidang ilmu termasuklah ilmu Nahu, Sorof, Hadith, Musthalah
Hadith, Tafsir, Fiqh Syafi`i dan sebagainya.
Ketika menjadi guru di Masjidil Haram, Syeikh Abdul Qadir pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno dikatakan pernah menawarkan kepada beliau jawatan Mufti Indonesia manakala Al-
Malik Saud, Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadhi Al-Qudat dengan gaji yang
besar tetapi beliau menolaknya kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajarannya di
Masjidil Haram. Ini bersesuaianlah dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu
"Khuwaidam Talabah al-Ilmu as-Syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut
ilmu di Masjidil Haram)".
Syeikh Abdul Qadir tidak ketinggalan menghasilkan karya dimana ada di antara kitab-kitab
yang ditulisnya itu masih lagi digunakan sebagai teks pengajian di pondok dan di masjid.
Tulisan beliau meliputi pelbagai bidang seperti usuluddin, tasawwuf, fiqh, politik,
pendidikan dan perundangan. Diriwayatkan sewaktu berada di Makkah, beliau telah
menghasilkan 24 buah kitab dalam bahasa Melayu dan Arab. Antara hasil penulisannya ialah
seperti seperti
Risalah Pokok Qadyani – Risalah ini mendedahkan kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam
Ahmad Qadyani.
Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar Al-Asy’ari – Kitab ini ditulis pada
tahun 1958 mengkritik pemikiran Kaum Muda.
al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab – Kitab ini juga ditulis pada tahun 1958 mengkritik
pemikiran Kaum Muda.
Pendirian Agama Islam – Kitab ini ditulis pada tahun 1956 dan membicarakan tentang
masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme dan komunisme serta
percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam.
Senjata Tok Haji dan Tok Lebai – Kitab ini ditulis pada tahun 1949
Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati – Kitab ini ditulis pada tahun 1950
Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa Alaih Al-Bukhari wa Muslim – Kitab
ini ditulis pada tahun 1952
Bekal Orang Yang Menunaikan Haji – Kitab ini ditulis pada tahun 1953
Penawar bagi Hati – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh penerbit Hidayah
Publishers
Perisai bagi Sekalian Mukallaf – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh Hidayah
Publishers dan Jahabersa.
Buku-buku yang ditulisnya dalam bidang politik dan perundangan antaranya ialah seperti
Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang Ciptaan Manusia (1961), Siasah
dan Loteri dan Alim Ulama (1962) dan Islam: Agama dan Kedaulatan (1959).
Syeikh Abdul Qadir sangat gigih mengajar tidak kira walaupun dalam keadaan sakit. Tidak
langsung tampak kesakitan yang dideritainya sebaik sahaja beliau mula mengajar. Apabila
ditanya oleh anak muridnya apakah beliau sudah sembuh, beliau menjawab, "kalau menangis
pun bukan nak lega". Begitulah hebatnya tokoh ulama yang berasal dari Alam Melayu ini
yang sangat gigih berdakwah dan menabur ilmu kepada umat Islam tanpa mengira penat dan
lelah. Pada tahun 1385 Hijriyyah (1965 Masehi), Syeikh Abdul Qadir bin Tholib
menghembuskan nafasnya yang terakhir setelah mengalami penyakit uzur di kakinya.
Jenazahnya telah dimakamkan di perkuburan Ma`la Makkah Mukarramah.
Rujukan utama
politik ketemporarianya ialah Sheikh Abdul Qadir Al-Mandili. Ketika kebanyakan ulama di
Masjidil Haram masih bercakap soal isu-isu biasa agama, Sheikh Abdul Qadir telah
memperkatakan tentang masalah menghantar anak-anak ke sekolah Inggeris, kewajipan
menegakkan negara Islam, kewajipan menyertai parti Islam.
Masalah memilih pemimpin bukan Islam dan juga isu judi loteri yang dianjurkan oleh Umno
pada dekad 1950-an. Fatwa-fatwa tegas beliau menyebabkan berlakunya polemik hukum dengan
ulama Umno dan akhirnya karya beliau diharamkan di negara ini. Kerana kesedaran yang
sama juga, Sheikh Abdul Qadir telah menubuhkan PAS cawangan Makkah pada 1954 yang
dianggotai oleh orang-orang Melayu di Makkah dengan beliau sendiri mengetuainya.
Sheikh Abdul Qadir bin Abdul Mutallib bin Hassan adalah seorang ulama besar kelahiran
Sigalangang, Tapanuli Selatan iaitu sebuah wilayah di Sumatera Utara. Dikenali sebagai
Al-Mandili kerana berketurunan Mendailing. Beliau lahir pada 1910 dalam keluarga petani
dan mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada 1917 dan lulus darjah Lima pada
1923. Pada 1924, beliau berhijrah ke Kedah kerana mendalami ilmu agama.
Pada mulanya beliau berguru dengan Tuan Guru Haji Bakar Tobiar, di Pondok Penyarum,
Pendang, kemudian berpindah ke Pondok Air Hitam di bawah bimbingan Tuan Guru Haji Idris
dan Lebai Dukun. Pada 1926, Sheikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-
Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang ketika itu baru diambil alih oleh Sheikh Wan Ibrahim
Abdul Qadir (Pak Chu Him) yang terkenal itu. Beliau berguru dengan Pak Chu Him selama 10
tahun sehingga diterima sebagai guru pembantu di pondok ini sekitar 1934. Sesudah 10
tahun di Titi Gajah, Sheikh Abdul Qadir berhasrat untuk berguru dengan abang Pak Chu
Him, Sheikh Wan Ismail Abdul Qadir (Pak Da ‘Ali), seorang ulama besar di Makkah ketika
itu. Pada 1936, beliau bertolak ke Makkah dan berguru dengan beberapa ulama besar
seperti Pak Da ‘Ali Al-Fathani, Sheikh Al-Maliki, Sheikh Hassan Al-Mashat, Sheikh
Muhammad Al-Arabi, Sheikh Syed Al-Alawi dan Sheikh Mohamad Ahyad. Turut menjadi gugu
beliau ialah Sheikh Hasan Yamani, Sheikh Mohamad Nur Saif, Sheikh Yasin Isa Al-Fadani,
Sheikh Abdullah Lahji dan Sheikh Zakarian Abdullah Bela. Akhirnya, beliau diterima
sebagai guru di Masjidil Haram dan dikatakan sebagai seorang ulama ”yang bersangatan
alim” dan digelar oleh Tuan Guru Haji Husein Che Dol sebagai “al-Alim al-Fadhil wa al-
Abdi al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutalib Al-Mandili al-Indonesi” yang
menggambarkan keilmuan beliau.
Sepanjang menjadi guru di Masjidil Haram selama hampir 30 tahun, Sheikh Abdul Qadir
terkenal kerana alim dalam perbagai cabang ilmu sehingga beliau pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno pernah menawarkan kepada beliau sebagai Mufti Indonesia, manakala Al-Malik Saud,
Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadi Al-Qudat dengan gaji yang besar, tetapi
beliau menolak kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajaran di Masjidil Haram.
Ini sesuai dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu “Khuwaidam talabah al-ilmu
as-syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut ilmu di Masjidil Haram)”.
Selain mengajar, satu keistimewaan Sheikh Abdul Qadir adalah kebolehan beliau
menghasilkan karya-karya agama. Sepanjang mengajar di Makkah, beliau berkarya
menghasilkan 24 buah karya dalam bahasa Melayu dan Arab, termasuk enam buah karya
terjemahan. Tulisan beliau mencakupi bidang usuludin, fiqh, politik, pendidikan,
perundangan dan akhlak.
Antara karya kontemporari beliau ialah “Risalah Pokok Qadyani” yang mendedahkan
kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam Ahmad Qadyani. Beliau turut mengkritik
pemikiran Kaum Muda dalam bukunya “ Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar
Al-Asy’ari” (1958) dan “al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab” (1958). Sheikh Abdul Qadir
juga menghasilkan sebuah buku “Siasah dan Loteri dan Alim Ulama” (1962) untuk
menjelaskan hukum berkaitan judi loteri anjuran Umno dan juga Loteri Kebajikan
Masyarakat yang ditaja oleh kerajaan Perikatan ketika itu untuk mengutip dana bagi
membina masjid dan sekolah agama. Oleh kerana ketika zaman kemasyuran beliau itu, Tanah
Melayu baru mencapai kemerdekaan, Sheikh Abdul Qadir turut menulis tentang undang-
undang, politik dan kenegaraan Islam. Beliau telah menghasilkan sebuah buku “Islam:
Agama dan Kedaulatan (1959) untuk menjelaskan tentang pemikiran politik dan kenegaraan
Islam. Buku ini diterbitkan semula oleh Pak Chu Him pada 1962 selepas beberapa polemik
dengan Abdul Rahman Merbok, seorang ulama Umno. Fatwa-fatwa politik beliau juga
disiarkan dalam buku ini, termasuk polemik yang timbul itu.
Sebelum itu pada 1956, Sheikh Abdul Qadir mendahului ulama-ulama lain apabila
memperkatakan tentang masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme
dan komunisme serta percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam. Persoalan ni
diperkatakan dalam buku terjemahannya, “Pendirian Agama Islam” (1956). Dalam cetakan
kedua buku ini pada 1957, beberapa ulama telah memuji tindakan Sheikh Abdul Qadir dalam
menyelamatkan aqidah umat Islam ini.
Ketika orang Melayu sedang sibuk memperkatakan tentang pengisian kemerdekaan, Sheikh
Abdul Qadir pada 1961 talah membuat lonjakan besar dalam bidang kenegaraan apabila
menghasilkan sebuah karya yang menolak undang-undang Barat untuk dikuatkuasakan ke atas
umat Islam. Karyanya bertajuk “Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang
Ciptaan Manusia (1961)” cuba menjelaskan kepada orang Melayu tentang keadilan dan
kebaikan undang-undang Allah serta masalah kemasukan dan penerimaan undang-undang
penjajah di negara ini.
Buku lain yang ditulis oleh beliau adalah “Senjata Tok Haji dan Tok Lebai” (1949),
“Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati” (1950), “Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa
Alaih Al-Bukhari wa Muslim” (1952), “Bekal Orang Yang Menunaikan Haji” (1953) dan banyak
lagi penulisan sehigga tahun 1962.
Dengan pemikiran politik beliau yang begitu terkehadapan berbanding para ulama yang
lain, Sheikh Abdul Qadir bukan sahaja berjaya menghasilkan karya-karya politik,
pemikiran Islam dan fiqh semasa, tetapi turut terlibat secara langsung dalam gerakan
politik Islam. Sheikh Abdul Qadir telah mempengaruhi murid-muridnya di Makkah supaya
menolak pemikiran nasionalsme, menolak undang-undang penjajah, menolak kepemimpinan
bukan Islam, mewajibkan perjuangan menegakkan negara Islam serta mewajibkan umat Islam
menyertai PAS.
Beliau sendiri menyertai PAS Cawangan Makkah pada tahun tersebut ketika Yang Dipertuan
Agung PAS, Dr Haji Abbas Alias memimpin pasukan kesihatan jemaah haji Tanah Melayu pada
1954. Sheikh Abdul Qadir turut dipilih sebagai Ketua PAS Makkah sehingga beliau
menghidap penyakit ganjil di kakinya yang membawa kepada kematian beliau pada 18
Rabiulakhir 1385 (1965).
Antara murid beliau yang terkenal ialah Tuan Guru Haji Abdul Rahman Sungai Durian,
Kelantan dan Tuan Guru Haji Umar Daud Meranti. Salah seorang anak beliau, Syeikh
Muhammad al-Mandili merupakan guru agama di Masjidil Haram sekarang ini.
Syeikh Abdul Qadir al-Mandili Guru di Masjidil Haram
http://3.bp.blogspot.com/-zA0tisY-zmw/TYjk2j3-
4cI/AAAAAAAAASM/QjBjwE11a10/s400/sheikh_kader_mendeli.jpg
Bukan sedikit tokoh-tokoh ulama yang berketurunan Mandailing berhijrah ke Tanah Melayu.
Antara tokoh terawal yang datang ke Tanah Melayu ialah Syeikh Junid Thala. Tokoh besar
ini lahir pada tahun 1314 Hijriyyah bersamaan dengan 1897 Masehi. Beliau merupakan
pendiri Madrasah ad-Diniyah di Padang Rengas, Kuala Kangsar Perak. Madrasah ini pernah
menjadi pusat gerakan menentang penjajah satu masa dahulu.
Tokoh selanjutnya ialah Syeikh Abdul Qadir Bin Abdul Mutollib Al-Indonesi Al-Mandili.
Beliau pernah menimba ilmu di Kedah dan kemudiannya menjadi tenaga pengajar di Masjidil
Haram. Walaupun menjadi guru di Masjidil Haram, hubungan beliau dengan alim-ulama dan
para penuntut ilmu di Alam Melayu sangat akrab. Beliau sangat mengambil berat tentang
perkembangan semasa samada dari segi agama mahupun politik di Alam Melayu.
Nama penuh ulama ini ialah Abdul Qadir bin Abdul Mutollib bin Hassan. Beliau dilahirkan
pada tahun 1910 Masehi di Sigalangang, Tapanuli Selatan sebuah wilayah yang terletak di
bahagian Sumatera Utara dalam Pulau Sumatera. Latar belakang keluarganya adalah dalam
bidang asas tani. Syeikh Abdul Qadir mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada
tahun 1917 dan lulus Darjah Lima pada tahun 1923. Setahun selepas itu beliau berhijrah
ke Kedah untuk mendalami ilmu agama.
Di peringkat awal, beliau menimba ilmu kepada Tuan Guru Haji Bakar Tobiar di Pondok
Penyarum, Pendang. Selepas itu beliau berpindah ke Pondok Air Hitam untuk menimba ilmu
kepada tokoh ulama di situ iaitu Tuan Guru Haji Idris dan Lebai Dukun. Pada tahun 1926,
Syeikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang
pada waktu itu dipimpin oleh Syeikh Wan Ibrahim Abdul Qadir yang lebih terkenal dengan
panggilan Pak Chu Him) oleh masyarakat setempat. Beliau menadah kitab kepada Pak Chu Him
selama 10 tahun. Beliau sangat tekun belajar dan amat ringan tulang. Pada musim cuti,
beliau akan bekerja mengambil upah memukul padi kerana pondok itu terletak di dalam
kawasan padi. Diriwayatkan bahawa telah menjadi amalan beliau untuk menghafaz sambil
memukul padi. Tidak hairanlah beliau menjadi anak murid kesayangan Pak Chu Him
Selanjutnya beliau menjadi guru pondok membantu Pak Chu Him mengajar di situ tetapi
dalam tempoh yang tidak lama. Ini adalah kerana beliau mengambil keputusan untuk
berangkat ke Makkah untuk menimba ilmu kepada kakanda Pak Chu Him iaitu Syeikh Wan
Ismail Abdul Qadir atau lebih dikenali sebagai Pak Da ‘Ail. Pak Da ‘Ail pada ketika itu
merupakan tokoh ulama besar di Makkah. Pada tahun 1936, beliau bertolak ke Makkah dan
setibanya di sana, beliau bukan sahaja berguru dengan Pak Da ‘Ail tetapi juga tokoh-
tokoh ulama lain seperti Syeikh Al-Maliki, Syeikh Hassan Al-Masyat, Syeikh Muhammad Al-
Arabi, Syeikh Sayyid Al-Alawi, Syeikh Muhammad Ahyad, Syeikh Hasan Yamani, Syeikh
Muhammad Nur Saif, Syeikh Umar Hamdan Mahrusi, Syeikh Yasin Isa Al-Fadani dan Syeikh
Abdullah Lahji. Dengan mendampingi ulama-ulama besar ini, beliau telah mendalami ilmu
khususnya dalam bidang Tauhid, Tasawwuf, Fiqh dan Hadith. Ketika berada di Makkah beliau
tambah tekun belajar. Diriwayatkan masanya banyak dihabiskan di Masjidil Haram dengan
mengaji, menghafaz, mengerjakan tawaf dan minum air zam-zam Saking alimnya beliau yang
menguasai pelbagai bidang ilmu maka beliau kemudiannya diterima menjadi guru di Masjidil
Haram. Bukan calang-calang orang menjadi guru agama di Masjidil Haram kerana Masjidil
Haram menjadi tempat perhimpunan alim-ulama untuk menimba ilmu. Syeikh Abdul Qadir telah
mendapat pengiktirafan tokoh-tokoh ulama di Makkah sehingga beliau diberi izin untuk
mengajar di kota suci itu. Disebabkan itulah beliau telah digelar oleh seorang tokoh
ulama Kedah iaitu Tuan Guru Haji Husein Che Dol[1] sebagai "al-Alim al-Fadhil wa al-Abdi
al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutollib Al-Mandili al-Indonesi" yang
menggambarkan tingginya tahap keilmuan beliau. Halaqah pengajiannya sentiasa mendapat
tempat di hati para penuntut ilmu khususnya penuntut yang datang dari Alam Melayu.
Halaqah beliau dikatakan sentiasa penuh, tidak pernah kurang dari 200 orang pelajar.
Beliau mengajar pelbagai bidang ilmu termasuklah ilmu Nahu, Sorof, Hadith, Musthalah
Hadith, Tafsir, Fiqh Syafi`i dan sebagainya.
Ketika menjadi guru di Masjidil Haram, Syeikh Abdul Qadir pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno dikatakan pernah menawarkan kepada beliau jawatan Mufti Indonesia manakala Al-
Malik Saud, Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadhi Al-Qudat dengan gaji yang
besar tetapi beliau menolaknya kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajarannya di
Masjidil Haram. Ini bersesuaianlah dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu
"Khuwaidam Talabah al-Ilmu as-Syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut
ilmu di Masjidil Haram)".
Syeikh Abdul Qadir tidak ketinggalan menghasilkan karya dimana ada di antara kitab-kitab
yang ditulisnya itu masih lagi digunakan sebagai teks pengajian di pondok dan di masjid.
Tulisan beliau meliputi pelbagai bidang seperti usuluddin, tasawwuf, fiqh, politik,
pendidikan dan perundangan. Diriwayatkan sewaktu berada di Makkah, beliau telah
menghasilkan 24 buah kitab dalam bahasa Melayu dan Arab. Antara hasil penulisannya ialah
seperti seperti
Risalah Pokok Qadyani – Risalah ini mendedahkan kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam
Ahmad Qadyani.
Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar Al-Asy’ari – Kitab ini ditulis pada
tahun 1958 mengkritik pemikiran Kaum Muda.
al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab – Kitab ini juga ditulis pada tahun 1958 mengkritik
pemikiran Kaum Muda.
Pendirian Agama Islam – Kitab ini ditulis pada tahun 1956 dan membicarakan tentang
masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme dan komunisme serta
percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam.
Senjata Tok Haji dan Tok Lebai – Kitab ini ditulis pada tahun 1949
Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati – Kitab ini ditulis pada tahun 1950
Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa Alaih Al-Bukhari wa Muslim – Kitab
ini ditulis pada tahun 1952
Bekal Orang Yang Menunaikan Haji – Kitab ini ditulis pada tahun 1953
Penawar bagi Hati – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh penerbit Hidayah
Publishers
Perisai bagi Sekalian Mukallaf – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh Hidayah
Publishers dan Jahabersa.
Buku-buku yang ditulisnya dalam bidang politik dan perundangan antaranya ialah seperti
Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang Ciptaan Manusia (1961), Siasah
dan Loteri dan Alim Ulama (1962) dan Islam: Agama dan Kedaulatan (1959).
Syeikh Abdul Qadir sangat gigih mengajar tidak kira walaupun dalam keadaan sakit. Tidak
langsung tampak kesakitan yang dideritainya sebaik sahaja beliau mula mengajar. Apabila
ditanya oleh anak muridnya apakah beliau sudah sembuh, beliau menjawab, "kalau menangis
pun bukan nak lega". Begitulah hebatnya tokoh ulama yang berasal dari Alam Melayu ini
yang sangat gigih berdakwah dan menabur ilmu kepada umat Islam tanpa mengira penat dan
lelah. Pada tahun 1385 Hijriyyah (1965 Masehi), Syeikh Abdul Qadir bin Tholib
menghembuskan nafasnya yang terakhir setelah mengalami penyakit uzur di kakinya.
Jenazahnya telah dimakamkan di perkuburan Ma`la Makkah Mukarramah.
Rujukan utama
tentang sejarah
Salah seorang ulama Melayu yang aktif di Makkah dan terkemuka kerana pemikiran-pemikiran
politik ketemporarianya ialah Sheikh Abdul Qadir Al-Mandili. Ketika kebanyakan ulama di
Masjidil Haram masih bercakap soal isu-isu biasa agama, Sheikh Abdul Qadir telah
memperkatakan tentang masalah menghantar anak-anak ke sekolah Inggeris, kewajipan
menegakkan negara Islam, kewajipan menyertai parti Islam.
Masalah memilih pemimpin bukan Islam dan juga isu judi loteri yang dianjurkan oleh Umno
pada dekad 1950-an. Fatwa-fatwa tegas beliau menyebabkan berlakunya polemik hukum dengan
ulama Umno dan akhirnya karya beliau diharamkan di negara ini. Kerana kesedaran yang
sama juga, Sheikh Abdul Qadir telah menubuhkan PAS cawangan Makkah pada 1954 yang
dianggotai oleh orang-orang Melayu di Makkah dengan beliau sendiri mengetuainya.
Sheikh Abdul Qadir bin Abdul Mutallib bin Hassan adalah seorang ulama besar kelahiran
Sigalangang, Tapanuli Selatan iaitu sebuah wilayah di Sumatera Utara. Dikenali sebagai
Al-Mandili kerana berketurunan Mendailing. Beliau lahir pada 1910 dalam keluarga petani
dan mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada 1917 dan lulus darjah Lima pada
1923. Pada 1924, beliau berhijrah ke Kedah kerana mendalami ilmu agama.
Pada mulanya beliau berguru dengan Tuan Guru Haji Bakar Tobiar, di Pondok Penyarum,
Pendang, kemudian berpindah ke Pondok Air Hitam di bawah bimbingan Tuan Guru Haji Idris
dan Lebai Dukun. Pada 1926, Sheikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-
Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang ketika itu baru diambil alih oleh Sheikh Wan Ibrahim
Abdul Qadir (Pak Chu Him) yang terkenal itu. Beliau berguru dengan Pak Chu Him selama 10
tahun sehingga diterima sebagai guru pembantu di pondok ini sekitar 1934. Sesudah 10
tahun di Titi Gajah, Sheikh Abdul Qadir berhasrat untuk berguru dengan abang Pak Chu
Him, Sheikh Wan Ismail Abdul Qadir (Pak Da ‘Ali), seorang ulama besar di Makkah ketika
itu. Pada 1936, beliau bertolak ke Makkah dan berguru dengan beberapa ulama besar
seperti Pak Da ‘Ali Al-Fathani, Sheikh Al-Maliki, Sheikh Hassan Al-Mashat, Sheikh
Muhammad Al-Arabi, Sheikh Syed Al-Alawi dan Sheikh Mohamad Ahyad. Turut menjadi gugu
beliau ialah Sheikh Hasan Yamani, Sheikh Mohamad Nur Saif, Sheikh Yasin Isa Al-Fadani,
Sheikh Abdullah Lahji dan Sheikh Zakarian Abdullah Bela. Akhirnya, beliau diterima
sebagai guru di Masjidil Haram dan dikatakan sebagai seorang ulama ”yang bersangatan
alim” dan digelar oleh Tuan Guru Haji Husein Che Dol sebagai “al-Alim al-Fadhil wa al-
Abdi al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutalib Al-Mandili al-Indonesi” yang
menggambarkan keilmuan beliau.
Sepanjang menjadi guru di Masjidil Haram selama hampir 30 tahun, Sheikh Abdul Qadir
terkenal kerana alim dalam perbagai cabang ilmu sehingga beliau pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno pernah menawarkan kepada beliau sebagai Mufti Indonesia, manakala Al-Malik Saud,
Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadi Al-Qudat dengan gaji yang besar, tetapi
beliau menolak kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajaran di Masjidil Haram.
Ini sesuai dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu “Khuwaidam talabah al-ilmu
as-syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut ilmu di Masjidil Haram)”.
Selain mengajar, satu keistimewaan Sheikh Abdul Qadir adalah kebolehan beliau
menghasilkan karya-karya agama. Sepanjang mengajar di Makkah, beliau berkarya
menghasilkan 24 buah karya dalam bahasa Melayu dan Arab, termasuk enam buah karya
terjemahan. Tulisan beliau mencakupi bidang usuludin, fiqh, politik, pendidikan,
perundangan dan akhlak.
Antara karya kontemporari beliau ialah “Risalah Pokok Qadyani” yang mendedahkan
kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam Ahmad Qadyani. Beliau turut mengkritik
pemikiran Kaum Muda dalam bukunya “ Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar
Al-Asy’ari” (1958) dan “al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab” (1958). Sheikh Abdul Qadir
juga menghasilkan sebuah buku “Siasah dan Loteri dan Alim Ulama” (1962) untuk
menjelaskan hukum berkaitan judi loteri anjuran Umno dan juga Loteri Kebajikan
Masyarakat yang ditaja oleh kerajaan Perikatan ketika itu untuk mengutip dana bagi
membina masjid dan sekolah agama. Oleh kerana ketika zaman kemasyuran beliau itu, Tanah
Melayu baru mencapai kemerdekaan, Sheikh Abdul Qadir turut menulis tentang undang-
undang, politik dan kenegaraan Islam. Beliau telah menghasilkan sebuah buku “Islam:
Agama dan Kedaulatan (1959) untuk menjelaskan tentang pemikiran politik dan kenegaraan
Islam. Buku ini diterbitkan semula oleh Pak Chu Him pada 1962 selepas beberapa polemik
dengan Abdul Rahman Merbok, seorang ulama Umno. Fatwa-fatwa politik beliau juga
disiarkan dalam buku ini, termasuk polemik yang timbul itu.
Sebelum itu pada 1956, Sheikh Abdul Qadir mendahului ulama-ulama lain apabila
memperkatakan tentang masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme
dan komunisme serta percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam. Persoalan ni
diperkatakan dalam buku terjemahannya, “Pendirian Agama Islam” (1956). Dalam cetakan
kedua buku ini pada 1957, beberapa ulama telah memuji tindakan Sheikh Abdul Qadir dalam
menyelamatkan aqidah umat Islam ini.
Ketika orang Melayu sedang sibuk memperkatakan tentang pengisian kemerdekaan, Sheikh
Abdul Qadir pada 1961 talah membuat lonjakan besar dalam bidang kenegaraan apabila
menghasilkan sebuah karya yang menolak undang-undang Barat untuk dikuatkuasakan ke atas
umat Islam. Karyanya bertajuk “Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang
Ciptaan Manusia (1961)” cuba menjelaskan kepada orang Melayu tentang keadilan dan
kebaikan undang-undang Allah serta masalah kemasukan dan penerimaan undang-undang
penjajah di negara ini.
Buku lain yang ditulis oleh beliau adalah “Senjata Tok Haji dan Tok Lebai” (1949),
“Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati” (1950), “Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa
Alaih Al-Bukhari wa Muslim” (1952), “Bekal Orang Yang Menunaikan Haji” (1953) dan banyak
lagi penulisan sehigga tahun 1962.
Dengan pemikiran politik beliau yang begitu terkehadapan berbanding para ulama yang
lain, Sheikh Abdul Qadir bukan sahaja berjaya menghasilkan karya-karya politik,
pemikiran Islam dan fiqh semasa, tetapi turut terlibat secara langsung dalam gerakan
politik Islam. Sheikh Abdul Qadir telah mempengaruhi murid-muridnya di Makkah supaya
menolak pemikiran nasionalsme, menolak undang-undang penjajah, menolak kepemimpinan
bukan Islam, mewajibkan perjuangan menegakkan negara Islam serta mewajibkan umat Islam
menyertai PAS.
Beliau sendiri menyertai PAS Cawangan Makkah pada tahun tersebut ketika Yang Dipertuan
Agung PAS, Dr Haji Abbas Alias memimpin pasukan kesihatan jemaah haji Tanah Melayu pada
1954. Sheikh Abdul Qadir turut dipilih sebagai Ketua PAS Makkah sehingga beliau
menghidap penyakit ganjil di kakinya yang membawa kepada kematian beliau pada 18
Rabiulakhir 1385 (1965).
Antara murid beliau yang terkenal ialah Tuan Guru Haji Abdul Rahman Sungai Durian,
Kelantan dan Tuan Guru Haji Umar Daud Meranti. Salah seorang anak beliau, Syeikh
Muhammad al-Mandili merupakan guru agama di Masjidil Haram sekarang ini.
Syeikh Abdul Qadir al-Mandili Guru di Masjidil Haram
http://3.bp.blogspot.com/-zA0tisY-zmw/TYjk2j3-
4cI/AAAAAAAAASM/QjBjwE11a10/s400/sheikh_kader_mendeli.jpg
Bukan sedikit tokoh-tokoh ulama yang berketurunan Mandailing berhijrah ke Tanah Melayu.
Antara tokoh terawal yang datang ke Tanah Melayu ialah Syeikh Junid Thala. Tokoh besar
ini lahir pada tahun 1314 Hijriyyah bersamaan dengan 1897 Masehi. Beliau merupakan
pendiri Madrasah ad-Diniyah di Padang Rengas, Kuala Kangsar Perak. Madrasah ini pernah
menjadi pusat gerakan menentang penjajah satu masa dahulu.
Tokoh selanjutnya ialah Syeikh Abdul Qadir Bin Abdul Mutollib Al-Indonesi Al-Mandili.
Beliau pernah menimba ilmu di Kedah dan kemudiannya menjadi tenaga pengajar di Masjidil
Haram. Walaupun menjadi guru di Masjidil Haram, hubungan beliau dengan alim-ulama dan
para penuntut ilmu di Alam Melayu sangat akrab. Beliau sangat mengambil berat tentang
perkembangan semasa samada dari segi agama mahupun politik di Alam Melayu.
Nama penuh ulama ini ialah Abdul Qadir bin Abdul Mutollib bin Hassan. Beliau dilahirkan
pada tahun 1910 Masehi di Sigalangang, Tapanuli Selatan sebuah wilayah yang terletak di
bahagian Sumatera Utara dalam Pulau Sumatera. Latar belakang keluarganya adalah dalam
bidang asas tani. Syeikh Abdul Qadir mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada
tahun 1917 dan lulus Darjah Lima pada tahun 1923. Setahun selepas itu beliau berhijrah
ke Kedah untuk mendalami ilmu agama.
Di peringkat awal, beliau menimba ilmu kepada Tuan Guru Haji Bakar Tobiar di Pondok
Penyarum, Pendang. Selepas itu beliau berpindah ke Pondok Air Hitam untuk menimba ilmu
kepada tokoh ulama di situ iaitu Tuan Guru Haji Idris dan Lebai Dukun. Pada tahun 1926,
Syeikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang
pada waktu itu dipimpin oleh Syeikh Wan Ibrahim Abdul Qadir yang lebih terkenal dengan
panggilan Pak Chu Him) oleh masyarakat setempat. Beliau menadah kitab kepada Pak Chu Him
selama 10 tahun. Beliau sangat tekun belajar dan amat ringan tulang. Pada musim cuti,
beliau akan bekerja mengambil upah memukul padi kerana pondok itu terletak di dalam
kawasan padi. Diriwayatkan bahawa telah menjadi amalan beliau untuk menghafaz sambil
memukul padi. Tidak hairanlah beliau menjadi anak murid kesayangan Pak Chu Him
Selanjutnya beliau menjadi guru pondok membantu Pak Chu Him mengajar di situ tetapi
dalam tempoh yang tidak lama. Ini adalah kerana beliau mengambil keputusan untuk
berangkat ke Makkah untuk menimba ilmu kepada kakanda Pak Chu Him iaitu Syeikh Wan
Ismail Abdul Qadir atau lebih dikenali sebagai Pak Da ‘Ail. Pak Da ‘Ail pada ketika itu
merupakan tokoh ulama besar di Makkah. Pada tahun 1936, beliau bertolak ke Makkah dan
setibanya di sana, beliau bukan sahaja berguru dengan Pak Da ‘Ail tetapi juga tokoh-
tokoh ulama lain seperti Syeikh Al-Maliki, Syeikh Hassan Al-Masyat, Syeikh Muhammad Al-
Arabi, Syeikh Sayyid Al-Alawi, Syeikh Muhammad Ahyad, Syeikh Hasan Yamani, Syeikh
Muhammad Nur Saif, Syeikh Umar Hamdan Mahrusi, Syeikh Yasin Isa Al-Fadani dan Syeikh
Abdullah Lahji. Dengan mendampingi ulama-ulama besar ini, beliau telah mendalami ilmu
khususnya dalam bidang Tauhid, Tasawwuf, Fiqh dan Hadith. Ketika berada di Makkah beliau
tambah tekun belajar. Diriwayatkan masanya banyak dihabiskan di Masjidil Haram dengan
mengaji, menghafaz, mengerjakan tawaf dan minum air zam-zam Saking alimnya beliau yang
menguasai pelbagai bidang ilmu maka beliau kemudiannya diterima menjadi guru di Masjidil
Haram. Bukan calang-calang orang menjadi guru agama di Masjidil Haram kerana Masjidil
Haram menjadi tempat perhimpunan alim-ulama untuk menimba ilmu. Syeikh Abdul Qadir telah
mendapat pengiktirafan tokoh-tokoh ulama di Makkah sehingga beliau diberi izin untuk
mengajar di kota suci itu. Disebabkan itulah beliau telah digelar oleh seorang tokoh
ulama Kedah iaitu Tuan Guru Haji Husein Che Dol[1] sebagai "al-Alim al-Fadhil wa al-Abdi
al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutollib Al-Mandili al-Indonesi" yang
menggambarkan tingginya tahap keilmuan beliau. Halaqah pengajiannya sentiasa mendapat
tempat di hati para penuntut ilmu khususnya penuntut yang datang dari Alam Melayu.
Halaqah beliau dikatakan sentiasa penuh, tidak pernah kurang dari 200 orang pelajar.
Beliau mengajar pelbagai bidang ilmu termasuklah ilmu Nahu, Sorof, Hadith, Musthalah
Hadith, Tafsir, Fiqh Syafi`i dan sebagainya.
Ketika menjadi guru di Masjidil Haram, Syeikh Abdul Qadir pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno dikatakan pernah menawarkan kepada beliau jawatan Mufti Indonesia manakala Al-
Malik Saud, Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadhi Al-Qudat dengan gaji yang
besar tetapi beliau menolaknya kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajarannya di
Masjidil Haram. Ini bersesuaianlah dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu
"Khuwaidam Talabah al-Ilmu as-Syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut
ilmu di Masjidil Haram)".
Syeikh Abdul Qadir tidak ketinggalan menghasilkan karya dimana ada di antara kitab-kitab
yang ditulisnya itu masih lagi digunakan sebagai teks pengajian di pondok dan di masjid.
Tulisan beliau meliputi pelbagai bidang seperti usuluddin, tasawwuf, fiqh, politik,
pendidikan dan perundangan. Diriwayatkan sewaktu berada di Makkah, beliau telah
menghasilkan 24 buah kitab dalam bahasa Melayu dan Arab. Antara hasil penulisannya ialah
seperti seperti
Risalah Pokok Qadyani – Risalah ini mendedahkan kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam
Ahmad Qadyani.
Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar Al-Asy’ari – Kitab ini ditulis pada
tahun 1958 mengkritik pemikiran Kaum Muda.
al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab – Kitab ini juga ditulis pada tahun 1958 mengkritik
pemikiran Kaum Muda.
Pendirian Agama Islam – Kitab ini ditulis pada tahun 1956 dan membicarakan tentang
masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme dan komunisme serta
percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam.
Senjata Tok Haji dan Tok Lebai – Kitab ini ditulis pada tahun 1949
Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati – Kitab ini ditulis pada tahun 1950
Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa Alaih Al-Bukhari wa Muslim – Kitab
ini ditulis pada tahun 1952
Bekal Orang Yang Menunaikan Haji – Kitab ini ditulis pada tahun 1953
Penawar bagi Hati – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh penerbit Hidayah
Publishers
Perisai bagi Sekalian Mukallaf – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh Hidayah
Publishers dan Jahabersa.
Buku-buku yang ditulisnya dalam bidang politik dan perundangan antaranya ialah seperti
Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang Ciptaan Manusia (1961), Siasah
dan Loteri dan Alim Ulama (1962) dan Islam: Agama dan Kedaulatan (1959).
Syeikh Abdul Qadir sangat gigih mengajar tidak kira walaupun dalam keadaan sakit. Tidak
langsung tampak kesakitan yang dideritainya sebaik sahaja beliau mula mengajar. Apabila
ditanya oleh anak muridnya apakah beliau sudah sembuh, beliau menjawab, "kalau menangis
pun bukan nak lega". Begitulah hebatnya tokoh ulama yang berasal dari Alam Melayu ini
yang sangat gigih berdakwah dan menabur ilmu kepada umat Islam tanpa mengira penat dan
lelah. Pada tahun 1385 Hijriyyah (1965 Masehi), Syeikh Abdul Qadir bin Tholib
menghembuskan nafasnya yang terakhir setelah mengalami penyakit uzur di kakinya.
Jenazahnya telah dimakamkan di perkuburan Ma`la Makkah Mukarramah.
Rujukan utama
politik ketemporarianya ialah Sheikh Abdul Qadir Al-Mandili. Ketika kebanyakan ulama di
Masjidil Haram masih bercakap soal isu-isu biasa agama, Sheikh Abdul Qadir telah
memperkatakan tentang masalah menghantar anak-anak ke sekolah Inggeris, kewajipan
menegakkan negara Islam, kewajipan menyertai parti Islam.
Masalah memilih pemimpin bukan Islam dan juga isu judi loteri yang dianjurkan oleh Umno
pada dekad 1950-an. Fatwa-fatwa tegas beliau menyebabkan berlakunya polemik hukum dengan
ulama Umno dan akhirnya karya beliau diharamkan di negara ini. Kerana kesedaran yang
sama juga, Sheikh Abdul Qadir telah menubuhkan PAS cawangan Makkah pada 1954 yang
dianggotai oleh orang-orang Melayu di Makkah dengan beliau sendiri mengetuainya.
Sheikh Abdul Qadir bin Abdul Mutallib bin Hassan adalah seorang ulama besar kelahiran
Sigalangang, Tapanuli Selatan iaitu sebuah wilayah di Sumatera Utara. Dikenali sebagai
Al-Mandili kerana berketurunan Mendailing. Beliau lahir pada 1910 dalam keluarga petani
dan mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada 1917 dan lulus darjah Lima pada
1923. Pada 1924, beliau berhijrah ke Kedah kerana mendalami ilmu agama.
Pada mulanya beliau berguru dengan Tuan Guru Haji Bakar Tobiar, di Pondok Penyarum,
Pendang, kemudian berpindah ke Pondok Air Hitam di bawah bimbingan Tuan Guru Haji Idris
dan Lebai Dukun. Pada 1926, Sheikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-
Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang ketika itu baru diambil alih oleh Sheikh Wan Ibrahim
Abdul Qadir (Pak Chu Him) yang terkenal itu. Beliau berguru dengan Pak Chu Him selama 10
tahun sehingga diterima sebagai guru pembantu di pondok ini sekitar 1934. Sesudah 10
tahun di Titi Gajah, Sheikh Abdul Qadir berhasrat untuk berguru dengan abang Pak Chu
Him, Sheikh Wan Ismail Abdul Qadir (Pak Da ‘Ali), seorang ulama besar di Makkah ketika
itu. Pada 1936, beliau bertolak ke Makkah dan berguru dengan beberapa ulama besar
seperti Pak Da ‘Ali Al-Fathani, Sheikh Al-Maliki, Sheikh Hassan Al-Mashat, Sheikh
Muhammad Al-Arabi, Sheikh Syed Al-Alawi dan Sheikh Mohamad Ahyad. Turut menjadi gugu
beliau ialah Sheikh Hasan Yamani, Sheikh Mohamad Nur Saif, Sheikh Yasin Isa Al-Fadani,
Sheikh Abdullah Lahji dan Sheikh Zakarian Abdullah Bela. Akhirnya, beliau diterima
sebagai guru di Masjidil Haram dan dikatakan sebagai seorang ulama ”yang bersangatan
alim” dan digelar oleh Tuan Guru Haji Husein Che Dol sebagai “al-Alim al-Fadhil wa al-
Abdi al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutalib Al-Mandili al-Indonesi” yang
menggambarkan keilmuan beliau.
Sepanjang menjadi guru di Masjidil Haram selama hampir 30 tahun, Sheikh Abdul Qadir
terkenal kerana alim dalam perbagai cabang ilmu sehingga beliau pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno pernah menawarkan kepada beliau sebagai Mufti Indonesia, manakala Al-Malik Saud,
Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadi Al-Qudat dengan gaji yang besar, tetapi
beliau menolak kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajaran di Masjidil Haram.
Ini sesuai dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu “Khuwaidam talabah al-ilmu
as-syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut ilmu di Masjidil Haram)”.
Selain mengajar, satu keistimewaan Sheikh Abdul Qadir adalah kebolehan beliau
menghasilkan karya-karya agama. Sepanjang mengajar di Makkah, beliau berkarya
menghasilkan 24 buah karya dalam bahasa Melayu dan Arab, termasuk enam buah karya
terjemahan. Tulisan beliau mencakupi bidang usuludin, fiqh, politik, pendidikan,
perundangan dan akhlak.
Antara karya kontemporari beliau ialah “Risalah Pokok Qadyani” yang mendedahkan
kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam Ahmad Qadyani. Beliau turut mengkritik
pemikiran Kaum Muda dalam bukunya “ Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar
Al-Asy’ari” (1958) dan “al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab” (1958). Sheikh Abdul Qadir
juga menghasilkan sebuah buku “Siasah dan Loteri dan Alim Ulama” (1962) untuk
menjelaskan hukum berkaitan judi loteri anjuran Umno dan juga Loteri Kebajikan
Masyarakat yang ditaja oleh kerajaan Perikatan ketika itu untuk mengutip dana bagi
membina masjid dan sekolah agama. Oleh kerana ketika zaman kemasyuran beliau itu, Tanah
Melayu baru mencapai kemerdekaan, Sheikh Abdul Qadir turut menulis tentang undang-
undang, politik dan kenegaraan Islam. Beliau telah menghasilkan sebuah buku “Islam:
Agama dan Kedaulatan (1959) untuk menjelaskan tentang pemikiran politik dan kenegaraan
Islam. Buku ini diterbitkan semula oleh Pak Chu Him pada 1962 selepas beberapa polemik
dengan Abdul Rahman Merbok, seorang ulama Umno. Fatwa-fatwa politik beliau juga
disiarkan dalam buku ini, termasuk polemik yang timbul itu.
Sebelum itu pada 1956, Sheikh Abdul Qadir mendahului ulama-ulama lain apabila
memperkatakan tentang masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme
dan komunisme serta percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam. Persoalan ni
diperkatakan dalam buku terjemahannya, “Pendirian Agama Islam” (1956). Dalam cetakan
kedua buku ini pada 1957, beberapa ulama telah memuji tindakan Sheikh Abdul Qadir dalam
menyelamatkan aqidah umat Islam ini.
Ketika orang Melayu sedang sibuk memperkatakan tentang pengisian kemerdekaan, Sheikh
Abdul Qadir pada 1961 talah membuat lonjakan besar dalam bidang kenegaraan apabila
menghasilkan sebuah karya yang menolak undang-undang Barat untuk dikuatkuasakan ke atas
umat Islam. Karyanya bertajuk “Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang
Ciptaan Manusia (1961)” cuba menjelaskan kepada orang Melayu tentang keadilan dan
kebaikan undang-undang Allah serta masalah kemasukan dan penerimaan undang-undang
penjajah di negara ini.
Buku lain yang ditulis oleh beliau adalah “Senjata Tok Haji dan Tok Lebai” (1949),
“Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati” (1950), “Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa
Alaih Al-Bukhari wa Muslim” (1952), “Bekal Orang Yang Menunaikan Haji” (1953) dan banyak
lagi penulisan sehigga tahun 1962.
Dengan pemikiran politik beliau yang begitu terkehadapan berbanding para ulama yang
lain, Sheikh Abdul Qadir bukan sahaja berjaya menghasilkan karya-karya politik,
pemikiran Islam dan fiqh semasa, tetapi turut terlibat secara langsung dalam gerakan
politik Islam. Sheikh Abdul Qadir telah mempengaruhi murid-muridnya di Makkah supaya
menolak pemikiran nasionalsme, menolak undang-undang penjajah, menolak kepemimpinan
bukan Islam, mewajibkan perjuangan menegakkan negara Islam serta mewajibkan umat Islam
menyertai PAS.
Beliau sendiri menyertai PAS Cawangan Makkah pada tahun tersebut ketika Yang Dipertuan
Agung PAS, Dr Haji Abbas Alias memimpin pasukan kesihatan jemaah haji Tanah Melayu pada
1954. Sheikh Abdul Qadir turut dipilih sebagai Ketua PAS Makkah sehingga beliau
menghidap penyakit ganjil di kakinya yang membawa kepada kematian beliau pada 18
Rabiulakhir 1385 (1965).
Antara murid beliau yang terkenal ialah Tuan Guru Haji Abdul Rahman Sungai Durian,
Kelantan dan Tuan Guru Haji Umar Daud Meranti. Salah seorang anak beliau, Syeikh
Muhammad al-Mandili merupakan guru agama di Masjidil Haram sekarang ini.
Syeikh Abdul Qadir al-Mandili Guru di Masjidil Haram
http://3.bp.blogspot.com/-zA0tisY-zmw/TYjk2j3-
4cI/AAAAAAAAASM/QjBjwE11a10/s400/sheikh_kader_mendeli.jpg
Bukan sedikit tokoh-tokoh ulama yang berketurunan Mandailing berhijrah ke Tanah Melayu.
Antara tokoh terawal yang datang ke Tanah Melayu ialah Syeikh Junid Thala. Tokoh besar
ini lahir pada tahun 1314 Hijriyyah bersamaan dengan 1897 Masehi. Beliau merupakan
pendiri Madrasah ad-Diniyah di Padang Rengas, Kuala Kangsar Perak. Madrasah ini pernah
menjadi pusat gerakan menentang penjajah satu masa dahulu.
Tokoh selanjutnya ialah Syeikh Abdul Qadir Bin Abdul Mutollib Al-Indonesi Al-Mandili.
Beliau pernah menimba ilmu di Kedah dan kemudiannya menjadi tenaga pengajar di Masjidil
Haram. Walaupun menjadi guru di Masjidil Haram, hubungan beliau dengan alim-ulama dan
para penuntut ilmu di Alam Melayu sangat akrab. Beliau sangat mengambil berat tentang
perkembangan semasa samada dari segi agama mahupun politik di Alam Melayu.
Nama penuh ulama ini ialah Abdul Qadir bin Abdul Mutollib bin Hassan. Beliau dilahirkan
pada tahun 1910 Masehi di Sigalangang, Tapanuli Selatan sebuah wilayah yang terletak di
bahagian Sumatera Utara dalam Pulau Sumatera. Latar belakang keluarganya adalah dalam
bidang asas tani. Syeikh Abdul Qadir mendapat pendidikan awal di Sekolah Belanda pada
tahun 1917 dan lulus Darjah Lima pada tahun 1923. Setahun selepas itu beliau berhijrah
ke Kedah untuk mendalami ilmu agama.
Di peringkat awal, beliau menimba ilmu kepada Tuan Guru Haji Bakar Tobiar di Pondok
Penyarum, Pendang. Selepas itu beliau berpindah ke Pondok Air Hitam untuk menimba ilmu
kepada tokoh ulama di situ iaitu Tuan Guru Haji Idris dan Lebai Dukun. Pada tahun 1926,
Syeikh Abdul Qadir memasuki Madrasah Darul Saadah Al-Islamiyah (Pondok Titi Gajah ) yang
pada waktu itu dipimpin oleh Syeikh Wan Ibrahim Abdul Qadir yang lebih terkenal dengan
panggilan Pak Chu Him) oleh masyarakat setempat. Beliau menadah kitab kepada Pak Chu Him
selama 10 tahun. Beliau sangat tekun belajar dan amat ringan tulang. Pada musim cuti,
beliau akan bekerja mengambil upah memukul padi kerana pondok itu terletak di dalam
kawasan padi. Diriwayatkan bahawa telah menjadi amalan beliau untuk menghafaz sambil
memukul padi. Tidak hairanlah beliau menjadi anak murid kesayangan Pak Chu Him
Selanjutnya beliau menjadi guru pondok membantu Pak Chu Him mengajar di situ tetapi
dalam tempoh yang tidak lama. Ini adalah kerana beliau mengambil keputusan untuk
berangkat ke Makkah untuk menimba ilmu kepada kakanda Pak Chu Him iaitu Syeikh Wan
Ismail Abdul Qadir atau lebih dikenali sebagai Pak Da ‘Ail. Pak Da ‘Ail pada ketika itu
merupakan tokoh ulama besar di Makkah. Pada tahun 1936, beliau bertolak ke Makkah dan
setibanya di sana, beliau bukan sahaja berguru dengan Pak Da ‘Ail tetapi juga tokoh-
tokoh ulama lain seperti Syeikh Al-Maliki, Syeikh Hassan Al-Masyat, Syeikh Muhammad Al-
Arabi, Syeikh Sayyid Al-Alawi, Syeikh Muhammad Ahyad, Syeikh Hasan Yamani, Syeikh
Muhammad Nur Saif, Syeikh Umar Hamdan Mahrusi, Syeikh Yasin Isa Al-Fadani dan Syeikh
Abdullah Lahji. Dengan mendampingi ulama-ulama besar ini, beliau telah mendalami ilmu
khususnya dalam bidang Tauhid, Tasawwuf, Fiqh dan Hadith. Ketika berada di Makkah beliau
tambah tekun belajar. Diriwayatkan masanya banyak dihabiskan di Masjidil Haram dengan
mengaji, menghafaz, mengerjakan tawaf dan minum air zam-zam Saking alimnya beliau yang
menguasai pelbagai bidang ilmu maka beliau kemudiannya diterima menjadi guru di Masjidil
Haram. Bukan calang-calang orang menjadi guru agama di Masjidil Haram kerana Masjidil
Haram menjadi tempat perhimpunan alim-ulama untuk menimba ilmu. Syeikh Abdul Qadir telah
mendapat pengiktirafan tokoh-tokoh ulama di Makkah sehingga beliau diberi izin untuk
mengajar di kota suci itu. Disebabkan itulah beliau telah digelar oleh seorang tokoh
ulama Kedah iaitu Tuan Guru Haji Husein Che Dol[1] sebagai "al-Alim al-Fadhil wa al-Abdi
al-Kamil As-Syeikh Abdul Qadir bin Abdul Mutollib Al-Mandili al-Indonesi" yang
menggambarkan tingginya tahap keilmuan beliau. Halaqah pengajiannya sentiasa mendapat
tempat di hati para penuntut ilmu khususnya penuntut yang datang dari Alam Melayu.
Halaqah beliau dikatakan sentiasa penuh, tidak pernah kurang dari 200 orang pelajar.
Beliau mengajar pelbagai bidang ilmu termasuklah ilmu Nahu, Sorof, Hadith, Musthalah
Hadith, Tafsir, Fiqh Syafi`i dan sebagainya.
Ketika menjadi guru di Masjidil Haram, Syeikh Abdul Qadir pernah ditawarkan dengan
pelbagai jawatan termasuk sebagai guru agama di Cape Town, Afrika Selatan. Presiden
Sukarno dikatakan pernah menawarkan kepada beliau jawatan Mufti Indonesia manakala Al-
Malik Saud, Raja Arab Saudi menawarkan jawatan sebagai Qadhi Al-Qudat dengan gaji yang
besar tetapi beliau menolaknya kerana ingin menumpukan perhatian kepada pengajarannya di
Masjidil Haram. Ini bersesuaianlah dengan gelaran yang beliau sendiri pakai iaitu
"Khuwaidam Talabah al-Ilmu as-Syarif bil Harami al-Makki (Khadam kecil bagi penuntut
ilmu di Masjidil Haram)".
Syeikh Abdul Qadir tidak ketinggalan menghasilkan karya dimana ada di antara kitab-kitab
yang ditulisnya itu masih lagi digunakan sebagai teks pengajian di pondok dan di masjid.
Tulisan beliau meliputi pelbagai bidang seperti usuluddin, tasawwuf, fiqh, politik,
pendidikan dan perundangan. Diriwayatkan sewaktu berada di Makkah, beliau telah
menghasilkan 24 buah kitab dalam bahasa Melayu dan Arab. Antara hasil penulisannya ialah
seperti seperti
Risalah Pokok Qadyani – Risalah ini mendedahkan kesesatan dan bahaya ajaran Mirza Ghulam
Ahmad Qadyani.
Sinar Matahari Buat Penyuluh Kesilapan Abu Bakar Al-Asy’ari – Kitab ini ditulis pada
tahun 1958 mengkritik pemikiran Kaum Muda.
al-Mazhab atau Tiada Haram Bermazhab – Kitab ini juga ditulis pada tahun 1958 mengkritik
pemikiran Kaum Muda.
Pendirian Agama Islam – Kitab ini ditulis pada tahun 1956 dan membicarakan tentang
masalah ideologi ciptaan manusia seperti kapitalisme, sosialisme dan komunisme serta
percanggahannya dengan aqidah dan pemikiran Islam.
Senjata Tok Haji dan Tok Lebai – Kitab ini ditulis pada tahun 1949
Pembantu Bagi Sekalian Orang Islam Dengan Harus Membaca Quran dan Sampai Pahalanya
Kepada Sekalian Yang Mati – Kitab ini ditulis pada tahun 1950
Tuhfat Al-Qari Al-Muslim Al-Mukhtarah Mimma Ittifaqa Alaih Al-Bukhari wa Muslim – Kitab
ini ditulis pada tahun 1952
Bekal Orang Yang Menunaikan Haji – Kitab ini ditulis pada tahun 1953
Penawar bagi Hati – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh penerbit Hidayah
Publishers
Perisai bagi Sekalian Mukallaf – Kitab ini ada diterbitkan dalam versi Rumi oleh Hidayah
Publishers dan Jahabersa.
Buku-buku yang ditulisnya dalam bidang politik dan perundangan antaranya ialah seperti
Kebagusan Undang-undang Islam dan Kecelaan Undang-undang Ciptaan Manusia (1961), Siasah
dan Loteri dan Alim Ulama (1962) dan Islam: Agama dan Kedaulatan (1959).
Syeikh Abdul Qadir sangat gigih mengajar tidak kira walaupun dalam keadaan sakit. Tidak
langsung tampak kesakitan yang dideritainya sebaik sahaja beliau mula mengajar. Apabila
ditanya oleh anak muridnya apakah beliau sudah sembuh, beliau menjawab, "kalau menangis
pun bukan nak lega". Begitulah hebatnya tokoh ulama yang berasal dari Alam Melayu ini
yang sangat gigih berdakwah dan menabur ilmu kepada umat Islam tanpa mengira penat dan
lelah. Pada tahun 1385 Hijriyyah (1965 Masehi), Syeikh Abdul Qadir bin Tholib
menghembuskan nafasnya yang terakhir setelah mengalami penyakit uzur di kakinya.
Jenazahnya telah dimakamkan di perkuburan Ma`la Makkah Mukarramah.
Rujukan utama
mencari iklan tuk d terbitkan melaluiweb saya
kepada smua pengguna web.bila ada yg berminat buat iklan tolong bukaaj blog saya di sini.
terima kasih
terima kasih
Minggu, 05 Februari 2012
Dalam pandangan para waliyulloh, dimana badan telah tersirat asma’ Alloh dan segala tetesan darahnya telah mengalir kalimat tauhid, dimana setiap detak jantung selalu menyerukan keagunganNya dan setiap pandangan matanya mengandung makna tafakkur, tiada lain orang itu adalah seorang waliyulloh agung yang mana jasad dan ruhaniyahnya telah menyatu dengan dzat Alloh. Inilah sanjungan yang dilontarkan oleh seluruh bangsa wali kala itu pada sosok, kanjeng Syeikh Siti Jenar.Rohmat yang tersiram didalam tubuhnya, ilmu yang tersirat disetiap desiran nafasnya, pengetahuan tentang segala makna ketauhidan yang bersemayam didalam akal dan hatinya, membuat kanjeng Syeikh Siti Jenar menjadi seorang guru para wali.
Lewat kezuhudan yang beliau miliki serta keluasan ilmu yang dia terapkan, membuat segala pengetahuannya selalu dijadikan contoh. Beliau benar benar seorang guru agung dalam mengembangkan sebuah dhaukiyah kewaliyan/tentang segala pemahaman ilmu kewaliyan. Tak heran bila kala itu banyak bermunculan para waliyulloh lewat ajaran ilafi yang dimilikinya.
Diantara beberapa nama santri beliau yang hingga akhir hayatnya telah sampai kepuncak derajat waliyulloh kamil, salah satunya, sunan Kali Jaga, raden Fatah, kibuyut Trusmi, kigede Plumbon, kigede Arjawinangun, pangeran Arya Kemuning, kiageng Demak Purwa Sari, ratu Ilir Pangabean, gusti agung Arya diningrat Caruban, Pangeran Paksi Antas Angin, sunan Muria, tubagus sulthan Hasanuddin, kiAgeng Bimantoro Jati, kiSubang Arya palantungan dan kigede Tegal gubug.
Seiring perjalanannya sebagai guru para wali, syeikh Siti Jenar mulai menyudahi segala aktifitas mengajarnya tatkala, Syarief Hidayatulloh/ sunan Gunung Jati, telah tiba dikota Cirebon. Bahkan dalam hal ini bukan hanya beliau yang menyudahi aktifitas mengajar pada saat itu, dedengkot wali Jawa, sunan Ampel dan sunan Giri juga mengakhirinya pula.
Mereka semua ta’dzim watahriman/ menghormati derajat yang lebih diagungkan, atas datangnya seorang Quthbul muthlak/ raja wali sedunia pada zaman tersebut, yaitu dengan adanya Syarief Hidayatulloh, yang sudah menetap dibumi tanah Jawa.
Sejak saat itu pula semua wali sejawa dwipa, mulai berbondong ngalaf ilmu datang kekota Cirebon, mereka jauh jauh sudah sangat mendambakan kedatangan, Syarief Hidayatulloh, yang ditunjuk langsung oleh, rosululloh SAW, menjadi sulthan semua mahluk ( Quthbul muthlak )
Nah, sebelum di kupas tuntas tentang jati diri, syeikh Siti Jenar, tentunya kita agak merasa bingung tentang jati diri, Syarief Hidayatulloh, yang barusan dibedarkan tadi. "Mengapa Syarief Hidayatulloh kala itu sangat disanjung oleh seluruh bangsa wali ?".
Dalam tarap kewaliyan, semua para waliyulloh, tanpa terkecuali mereka semua sudah sangat memahami akan segala tingkatan yang ada pada dirinya. Dan dalam tingkatan ini tidak satupun dari mereka yang tidak tahu, akan segala derajat yang dimiliki oleh wali lainnya. Semua ini karena Alloh SWT, jauh jauh telah memberi hawatief pada setiap diri para waliyulloh, tentang segala hal yang menyangkut derajat kewaliyan seseorang.
Nah, sebagai pemahaman yang lebih jelas, dimana Alloh SWT, menunjuk seseorang menjadikannya derajat waliyulloh, maka pada waktu yang bersamaan, nabiyulloh, Hidir AS, yang diutus langsung oleh malaikat, Jibril AS, akan mengabarkannya kepada seluruh para waliyulloh lainnya tentang pengangkatan wali yang barusan ditunjuk tadi sekaligus dengan derajat yang diembannya.
Disini akan dituliskan tingkatan derajat kewaliyan seseorang, dimulai dari tingkat yang paling atas. "Quthbul muthlak- Athman- Arba’ul ‘Amadu- Autad- Nukoba’ – Nujaba’ – Abdal- dan seterusnya". Nah dari pembedaran ini wajar bila saat itu seluruh wali Jawa berbondong datang ngalaf ilmu ketanah Cirebon, karena tak lain didaerah tersebut telah bersemayam seorang derajat, Quthbul muthlak, yang sangat dimulyakan akan derajat dan pemahaman ilmunya.
Kembali kecerita syeikh Siti Jenar, sejak adanya, Syarief Hidayatulloh, yang telah memegang penting dalam peranan kewaliyan, hampir seluruh wali kala itu belajar arti ma’rifat kepadanya, diantara salah satunya adalah, syeikh Siti Jenar sendiri.
Empat tahun para wali ikut bersamanya dalam “Husnul ilmi Al kamil"/ menyempurnakan segala pemahaman ilmu, dan setelah itu, Syarief Hidayulloh, menyarankan pada seluruh para wali untuk kembali ketempat asalnya masing masing. Mereka diwajibkan untuk membuka kembali pengajian secara umum sebagai syiar islam secara menyeluruh.
Tentunya empat tahun bukan waktu yang sedikit bagi para wali kala itu, mereka telah menemukan jati diri ilmu yang sesungguhnya lewat keluasan yang diajarkan oleh seorang derajat, Quthbul mutlak. Sehingga dengan kematangan yang mereka peroleh, tidak semua dari mereka membuka kembali pesanggrahannya.
Banyak diantara mereka yang setelah mendapat pelajaran dari, Syarief Hidayatulloh, segala kecintaan ilmunya lebih diarahkan kesifat, Hubbulloh/ hanya cinta dan ingat kepada Alloh semata. Hal seperti ini terjadi dibeberapa pribadi para wali kala itu, diantaranya; syeikh Siti Jenar, sunan Kali Jaga, sulthan Hasanuddin Banten, pangeran Panjunan, pangeran Kejaksan dan Syeikh Magelung Sakti.
Mereka lebih memilih hidup menyendiri dalam kecintaannya terhadap Dzat Alloh SWT, sehingga dengan cara yang mereka lakukan menjadikan hatinya tertutup untuk manusia lain. Keyakinannya yang telah mencapai roh mahfud, membuat tingkah lahiriyah mereka tidak stabil. Mereka bagai orang gila yang tidak pernah punya rasa malu terhadap orang lain yang melihatnya.
Seperti halnya, syeikh Siti Jenar, beliau banyak menunjukkan sifat khoarik/ kesaktian ilmunya yang dipertontonkan didepan kalayak masyarakat umum. Sedangkan sunan Kali Jaga sendiri setiap harinya selalu menaiki kuda lumping, yang terbuat dari bahan anyaman bambu. Sulthan Hasanuddin, lebih banyak mengeluarkan fatwa dan selalu menasehati pada binatang yang dia temui.
Pangeran Panjunan dan pangeran Kejaksaan, kakak beradik ini setiap harinya selalu membawa rebana yang terus dibunyikan sambil tak henti hentinya menyanyikan berbagai lagu cinta untuk tuannya Alloh SWT, dan syeikh Magelung Sakti, lebih dominan hari harinya selalu dimanfaatkan untuk bermain dengan anak anak.
Lewat perjalanan mereka para hubbulloh/ zadabiyah/ ingatannya hanya kepada, Alloh SWT, semata. Tiga tahun kemudian mereka telah bisa mengendalikan sifat kecintaannya dari sifat bangsa dzat Alloh, kembali kesifat asal, yaitu syariat dhohir.
Namun diantara mereka yang kedapatan sifat dzat Alloh ini hanya syeikh Siti Jenar, yang tidak mau meninggalkan kecintaanya untuk tuannya semata ( Alloh ) Beliau lebih memilih melestarikan kecintaannya yang tak bisa terbendung, sehingga dengan tidak terkontrol fisik lahiriyahnya beliau banyak dimanfaatkan kalangan umum yang sama sekali tidak mengerti akan ilmu kewaliyan.
Sebagai seorang waliyulloh yang sedang menapaki derajat fana’, segala ucapan apapun yang dilontarkan oleh syeikh Siti Jenar kala itu akan menjadi nyata, dan semua ini selalu dimanfaatkan oleh orang orang culas yang menginginkan ilmu kesaktiannya tanpa harus terlebih dahulu puasa dan ritual yang memberatkan dirinya.
Dengan dasar ini, orang orang yang memanfaatkan dirinya semakin bertambah banyak dan pada akhirnya mereka membuat sebuah perkumpulan untuk melawan para waliyulloh. Dari kisah ini pula, syeikh Siti Jenar, berkali kali dipanggil dalam sidang kewalian untuk cepat cepat merubah sifatnya yang banyak dimanfaatkan orang orang yang tidak bertanggung jawab, namun beliau tetap dalam pendiriannya untuk selalu memegang sifat dzat Alloh.
Bahkan dalam pandangan, syeikh Siti Jenar sendiri mengenai perihal orang orang yang memenfaatkan dirinya, beliau mengungkapkannya dalam sidang terhormat para waliyulloh; “Bagaiman diriku bisa marah maupun menolak apa yang diinginkan oleh orang yang memanfaatkanku, mereka semua adalah mahluk Alloh, yang mana setiap apa yang dikehendaki oleh mereka terhadap diriku, semua adalah ketentuanNya juga" lanjutnya.
“Diriku hanya sebagai pelantara belaka dan segala yang mengabulkan tak lain dan tak bukan hanya dialah Alloh semata . Karena sesungguhnya adanya diriku adanya dia dan tidak adanya diriku tidak adanya dia. Alloh adalah diriku dan diriku adalah Alloh, dimana diriku memberi ketentuan disitu pula Alloh akan mengabulkannya. Jadi janganlah salah paham akan ilmu Alloh sesungguhnya, karena pada kesempatannya nanti semua akan kembali lagi kepadaNya."
Dari pembedaran tadi sebenarnya semua para waliyulloh, mengerti betul akan makna yang terkandung dari seorang yang sedang jatuh cinta kepada tuhannya, dan semua waliyulloh yang ada dalam persidangan kala itu tidak menyalahkan apa barusan yang diucapkan oleh, syeikh Siti Jenar.
Hanya saja permasalahannya kala itu, seluruh para wali sedang menapaki pemahaman ilmu bersifat syar’i sebagai bahan dasar dari misi syiar islam untuk disampaikan kepada seluruh masyarakat luas yang memang belum mempunyai keyakinan yang sangat kuat dalam memasuki pencerahan arti islam itu sendiri. Wal hasil, semua para wali pada saat itu merasa takut akan pemahaman dari syeikh siti jenar, yang sepantasnya pemahaman beliau ini hanya boleh didengar oleh oleh orang yang sederajat dengannya, sebab bagaimanapun juga orang awam tidak akan bisa mengejar segala pemahaman yang dilontarkan oleh syeikh Siti Jenar.
Sedangkan pada saat itu, syeikh Siti Jenar yang sedang kedatangan sifat zadabiyah, beliau tidak bisa mengerem ucapannya yang bersifat ketauhidan, sehingga dengan cara yang dilakukannya ini membawa dampak kurang baik bagi masyarakt luas kala itu. Nah, untuk menanggulangi sifat syeikh Siti Jenar ini seluruh para wali akhirnya memohon petunjuk kepada Alloh SWT, tentang suatu penyelesaian atas dirinya, dan hampir semua para wali ini mendapat hawatif yang sama, yaitu :
"Tiada jalan yang lebih baik bagi orang yang darahnya telah menyatu dengan tuhannya, kecuali dia harus cepat cepat dipertemukan dengan kekasihnya". Dari hasil hawatif para waliyulloh, akhirnya syeikh Siti Jenar dipertemukan dengan kekasihnya Alloh SWT, lewat eksekusi pancung. Dan cara ini bagi syeikh Siti Jenar sendiri sangat diidamkannya. Karena baginya, mati adalah kebahagiaan yang membawanya kesebuah kenikmatan untuk selama lamnya dalam naungan jannatun na’im.
Langganan:
Postingan (Atom)